Hooggevoeligheid of hoog sensitiviteit is een persoonlijkheidskenmerk dat steeds meer bekendheid krijgt. De grondlegger en expert op dit gebied is Elaine Aron, een Amerikaanse universitair docent psychologie, onderzoekster en psychotherapeute die in haar loopbaan veel onderzoek gedaan heeft (en nog steeds doet) naar hooggevoeligheid. Zij omschrijft het als volgt:
Sensitiviteit is een aangeboren persoonlijkheidskenmerk dat wordt aangetroffen bij ongeveer 20% van alle mensen, net als bij de meeste diersoorten. Het lijkt voort te komen uit een strategie om informatie zorgvuldig te verwerken alvorens te handelen, en resulteert in een besef van subtiele verschillen, en ook in snel overprikkeld raken. Er zijn evenveel sensitieve mannen als vrouwen, maar mannen verbergen dit kenmerk vaker en hebben er doorgaans meer moeite mee.

Hooggevoeligheid wordt dus gekenmerkt door een zorgvuldige informatieverwerking. Mensen en kinderen die hooggevoelig worden geboren zijn gevoeliger voor indrukken en merken meer details en signalen op dan gemiddeld. Daarbij worden al deze indrukken, details en signalen meer uitgebreid en intensief verwerkt. Ze denken meer na over dingen en hebben sterkere emotionele reacties, zowel positief als negatief. Dat ze zoveel meer opmerken, voelen en over dingen nadenken heeft als gevolg dat zij sneller overprikkeld raken. Hierdoor zijn ze gevoeliger voor omgevingen waarin harde geluiden zijn of als zij teveel op hetzelfde moment moeten doen. Ze hebben meer tijd nodig om alleen te zijn, tot rust te komen en alles te verwerken. Hooggevoeligheid lijkt een minder gewaardeerd persoonlijkheidskenmerk in onze westerse cultuur. In onze cultuur wordt veel waarde gehecht aan extraversie, spontaniteit en activiteit. Hooggevoelige mensen en kinderen worden veelal gezien als verlegen, timide, introvert of juist hyperactief. Wie zich echter openstelt zal worden verrast door de mogelijkheden en positieve eigenschappen die ook onderdeel uitmaken van hooggevoeligheid. Zo zijn deze mensen in de regel gewetensvol, creatief, doorzien snel verbanden, intuïtief, empatisch en zich sterk bewust van de stemmingen van anderen.

Hooggevoeligheid bij kinderen kan zich uiten in de volgende punten:

  • - Snel overweldigd worden door alle prikkels uit hun omgeving
  • - Sterk aanvoelen of je oprecht bent of niet
  • - Zich anders voelen dan anderen
  • - Diep nadenken voordat ze handelen
  • - Niet houden van onverwachte veranderingen
  • - Lief, sociaal en erg begaan zijn met mensen en dieren
  • - Het iedereen graag naar de zin willen maken
  • - Graag in de natuur zijn
  • - Moeite hebben met harde geluiden en grote menigten
  • - Erg kunnen genieten van muziek en kunst
  • - Snel schrikken

Omdat kinderen een mix van verschillende persoonlijkheidstrekken en eigenschappen hebben, is er niet één omschrijving van hooggevoeligheid. Sommige kinderen zijn emotioneel intens en dwingend terwijl anderen in zichzelf teruggetrokken en rustig zijn. Het uiten van hooggevoeligheid en hoe zij hiermee omgaan kan per kind kan verschillen. Het vaststellen van hooggevoeligheid is hiermee lastig; er bestaan nog geen testen voor. Wel heeft Elaine Aron twee vragenlijsten ontwikkeld. Er is een zelf in te vullen vragenlijst voor volwassenen en om als ouder te kijken of uw kind hooggevoelig is. Deze zijn te vinden in haar boeken of op haar website: http://www.hsperson.com.

Dat 20% van de bevolking dit persoonlijkheidskenmerk heeft lijkt een groot deel van de mensen. Aan de andere kant betekent dit dat 80% van de bevolking niet hooggevoelig geboren wordt, een grote meerderheid. Als gevolg daarvan kunnen hooggevoelige kinderen zich alleen, anders of niet begrepen voelen. Deze kinderen kunnen zich zelf voorbij lopen en emotionele problemen ontwikkelen (bijvoorbeeld lage zelfwaardering). Dit omdat zij zo goed door hebben wat anderen van hun verwachten, de behoefte om het iedereen naar de zin te maken en het vermogen hebben zich aan te passen.

In mijn praktijk wordt nadruk gelegd op de goede kwaliteiten van kinderen met hooggevoeligheid. Daarnaast leren zij om te gaan met de keerzijde van hooggevoeligheid: overprikkeling. Heeft u het gevoel dat het niet goed gaat met uw kind en dit verband kan hebben met hooggevoeligheid, dan kunt u een afspraak met mij maken.

Ook ouders en leerkrachten kan ik bijstaan met advies. Deze kinderen vragen om een andere manier van opvoeden waarbij ik ouders kan helpen.

Naast mijn eigen ervaringen heb ik bovenstaande informatie gebaseerd op de volgende bronnen:

  1. Aron, E. N. (2002). Hoog sensitieve personen, Hoe blijf je overeind als de wereld je overweldigt? Amsterdam: Archipel
  2. Aron, E. N. (2004). Het hoog sensitieve kind, Help je kinderen op te groeien in een wereld die hen overweldigt, Amsterdam: Archipel.
  3. Aron, E. N. (2010). Hoog sensitieve personen en psychotherapie. Amsterdam: Uitgeverij De Arbeiderspers
  4. De Jong, B. D. H. (2010). Temperament of stoornis: Hoogsensitiviteit in relatie tot AD(H)D en PDD-NOS, Masterscriptie Universiteit van Tilburg, 1-29